بررسی رسوب شناسی و ژئوشیمی تپه های ماسه ای بادی جنوب سه قلعه، شهرستان سرایان، شرق ایران

منطقه موردمطالعه، در شرق ایران (استان خراسان جنوبی) واقع شده است. در محدوده موردمطالعه تپه های ماسه ای فراوانی توسعه یافته اند که شاهدی بر فرسایش بادی در منطقه می باشند. در این پژوهش تعداد 27 تپه ی ماسه ای بادی در 4 زون در محدوده ای با مختصات ´28 °33 تا´34 °33 عرض شمالی و ´21 °58 تا ´22 °58 طول شرقی، در فاصله 13 کیلومتری جنوب سه قلعه سرایان در شرق ایران مورد نمونه برداری و مطالعه قرارگرفته اند. تپه های ماسه ای از نوع تپه های برخان عرضی (برخانویید) فراوان ترین نوع تپه ماسه ای موجود در منطقه مورد مطالعه می باشد که در اثر وجود بادهای چند جهته و وجود دو باد اصلی و فرعی تشکیل می شوند. نتایج آنالیزهای دانه سنجی تپه های ماسه ای مورد مطالعه نشان می دهد که ماسه ها از نظر اندازه در حد ماسه ریز با جور شدگی اغلب خوب، کج شدگی مثبت و کشیدگی متوسط تا کشیده هستند. از طریق مطالعات ژئوشیمیایی اکسیدهای مختلف و نمودارهای مربوطه یک منشأ آذرین حد واسط تا فلسیک با میزان کوارتز متوسط و محیط تکتونیکی حاشیه فعال قاره ای را برای تپه های ماسه ای سرایان باید در نظر گرفت. شاخص دگرسانی شیمیایی (ciw) در تپه های ماسه ای موردمطالعه از 81/82 درصد تا 96/84 درصد با میانگین 96/83 درصد در نوسان است که این مقدار بیانگر آب و هوای گرم و خشک می باشد. میزان اکسیدهای اصلی tio2، fe2o3 و mgo می تواند نشانه فراوانی یا فقدان کانی های سنگین باشد که با بررسی این اکسیدها شاهد کاهش این عناصر از غرب به شرق منطقه و در نتیجه شاهد کاهش کانی های سنگین از غرب به شرق منطقه می باشیم. این موضوع باوجود باد شمال غرب که دارای قدرت فرسایندگی و جابجایی زیاد می باشد هم خوانی دارد. بررسی مهم ترین عناصر کمیاب تپه های ماسه ای حاکی از بالا بودن میزان باریم و زیرکانیم و پایین بودن استرانسیوم در محدوده مورد مطالعه دارد که دلیل آن را می توان در ارتباط با فراوانی کانی های تشکیل دهنده آن ها از جمله کربنات، فلدسپات پتاسیم و عدم فراوانی پلاژیوکلاز و غیره در سنگ منشأ دانست. همچنین، استفاده از اندیس ها و نمودارهای مربوط به تعیین هوازدگی منشأ نشان می دهد که پلاژیوکلازهای منطقه دارای هوازدگی بسیار کم بوده و از طریق نمودارهای تعیین هوازدگی می توان دریافت که میزان دگرسانی شیمیایی در منطقه موردمطالعه اندک می باشد و می توان هوازدگی در منطقه مطالعاتی سرایان را بیشتر از نوع هوازدگی فیزیکی دانست.